مرکز فرهنگی ژان ماری تجیبائو در نزدیکی فرانسه، معماری هم ساز با محیط - تایمر سرگرمی

مجموعه فرهنگیjean marie tjibaou در اقیانوس شمالی در شبه جزیرهnewcaledonia یک مستعمره فرانسه و مرکز نومایا قرار گرفته است. این مجموعه برخواسته از توجه به گیاهان بومی و کلبه هایی که به وسیله مردم بومی کاناک ساخته شده بود، توسطمعمار ایتالیایی رنزو پیانودر سال 1993 طراحی شده است و به عنوان تجلیل از فرهنگ مردم کاناک و از یاد بردن خاطره استعمار فرانسه ساخته شد.

مرکز فرهنگی تی جی بائو به عنوان یکی از آثار برجسته معماری معاصر از هر جهت قابل توجه است؛ توجه به سایت و هماهنگی با محیط اطراف، توجه به بارهای زیست محیطی، فرایند طراحی، پرورش کانسپت و البته خود کانسپت و در آخر کیفیت و جزئیات دقیق اجرا.

این ها همه زوایای متفاوتی از کالبد این مجموعه است. اما یک زاویه پنهان وجود دارد که کمتر مورد توجه قرار گرفته و آن برقراری ارتباط قوی با مخاطب است. استفاده نمایندگان بومی در این مجموعه هرگز احساس غریبگی نمی نمایند، به راحتی در میان احجام قدم می زنند و در موقعیت های مناسب به هرکدام داخل می شوند و از آن ها استفاده می نمایند، صدای آشنای طبیعت را می شنوند و لرزش پوسته ساختمان را که آشنا است حس می نمایند؛ رنگ گرم چوب از رسمیت فضا کاسته و آن را صمیمی تر نموده است. ارتفاع فضای داخلی انسانی است و هارمونی خاصی در اجزا دیده می شود.

کالدونیای تازه (کاناکی) (New Caledonia) کجاست؟

جزایر کالدونیای تازه به وسعت 18575 کیلومتر مربع وجمعیتی حدود 216000 نفر در آب های غربی اقیانوس آرام و در 1500 کیلومتری کرانه های خاوری استرالیا جای دارند. مرکز آن نومه-آ است. این جزایر، آتشفشانی و کمابیش کوهستانی هستند. کاشف انگلیسی در سال 1774 آن را به علت شباهتش با منظره ها کالدونیا در اسکاتلند، کالدونیای تازه نامید.

اقلیم آن گرم و مرطوب و پرباران و خاک آن مناسب کشاورزی است. جزایر کالدونیای پوشش گیاهی انبوهی دارند و معدن نیکل آن قابل توجه است و به علت داشتن معادن زیاد مورد استعمار فرانسه قرار گرفته است. مردم آن ملانزی تبار و 2.7 درصد مسلمان هستند.

علت ساخت مرکز فرهنگی ژان ماری تجیبائو

ساخت مرکزی برای بیان فرهنگ کاناک تصمیمی بود که دولت فرانسه در طی کنفرانس صلح پس از شورش های سال 1984 و 1988 در کالدونیای تازه اتخاذ کرد. این مجموعه که سایت عظیمی را به خود اختصاص داده است به jeam marie tjibaou، رهبر سیاسی مردم کاناک که در جنگ برای استقلال داخلی نیو کالدونیا در سال 1989 کشته شد، اهدا شده است و به همین نام نام گذاری شده است. در مسابقه ای بین المللی طرح آقای پیانو به عنوان طرح برگزیده انتخاب می شود.

ایده این بود که به جای ایجاد یک بازسازی تاریخی یا یک دهکده تکراری ساده با منعکس کردن فرهنگ بومی و سمبل های قدیمی که به هر حال هرکدام زمانی خیلی بیشتر زنده بودند به توسعه فرهنگ کاناک بپردازند و به تاریخ محیط و باورهای کاناک احترام بگذارند.

دانلود ویدیو

مجموعه فرهنگی تجیبائو از منحنی های قفس مانند، از چوب درختان کاج و صنوبر ساخته شده است. مرکز فرهنگی برای نمایش دادن و فعالیت های مختلف روزمره در صدد تامین فضاهایی بر طبق فرهنگ مردم کاناک طراحی شده، ریشه های فرهنگ آن ها را حفظ نموده و در طراحی ساختمان، از باورها و اعتقادات فرهنگی مردم کاناک و بعلاوه منظره زیبای شبه جزیره الهام گرفته شده است.

در کل آب و هوا در نیو کالدونیا به طور قابل توجهی گرم و مرطوب است، بنابراین یکی از ملاحظات اصلی برای مجموعه، به وجود آوردن یک سیستم خنک نماینده انفعالی کارا و موثر است. سیستم تهویه انفعالی یکی از روش های اصلی خنک کردن و تهویه در مجموعه تجیبائو است.

مجموعه از 10 خانه انتزاعی چوبی با سایزها و عملنمودهای متفاوت تشکیل شده است که رنزو پیانو برای آن ها عنوان case را پیشنهاد نموده است. این case ها به منظور تجلیل و یادآوری فرهنگ بومی مردم کاناک ساخته شده اند و در یک انهنای ملایم در طول شبه جزیره به منظور تهویه بهینه و حداکثر روی یک تپه جای گرفته اند، جایی که بیشترین باد است. نما به سوی باد غالب جنوب است.

در این مجموعه از المان های طبیعی تعیین از قبیل باد، نور، آب و پوشش گیاهی استفاده شده است. به طور کلی می توان گفت، مرکز فرهنگی ژان ماری تجیبائو، با طبیعت مانوس است و مطابق با اصول معماری پایدار و طراحی اکولوژیک که طبیعت را به عنوان تاثیرگذارترین الگو در طراحی می داند، ساخته شده است.

سایت تماشایی پروژه مرکز فرهنگی ژان ماری تجیبائو در مکانی میان دریا و مرداب واقع شده که دارای پس زمینه ای کوهستانی است. رنزو پیانو می گوید:

زیبایی پوشش گیاهی و توپوگرافی خاص جزیره دورافتاده نیوکالدونیا در کرانه های خاوری استرالیا، منبع اصلی الهام من در طرح پروژه بوده است.

این مرکز 10 قسمتی از چوب درختان صنوبر ساخته شده و در هیاتی مشابه کلبه های بومی منطقه است که شاخصه اصلی این مجتمع است. توده ساختمان به 3 بخش مختلف تقسیم می شود که 2 بخش آن شامل سه برج و بخش دیگر از 4 برج تشکیل شده است. حد فاصل بخش های ذکر شده که به تعبیری کیفیت فضایی مشابه دهکده های نیوکالدونیا دارند، باغ هایی سرسبز است. سه حوزه تعریف شده در امتداد راهرویی با طول 230 متر قرار دارند که ساختمان های مجموعه با ارتفاع متفاوت به موازات آن و بدون تقارن و نظمی خاص جانمایی شده اند.

کاربری های دیگری نیز در این مرکز وجود دارد، فضاهایی مانند کتابخانه، سالن سمعی بصری، کافه تریا، نمایشگاه سالن اجتماعات، سالن پایکوبی، آمفی تئاتر و موزه در مجتمع تعریف شده اند.

هر چند که عمده فضاهای مجتمع در سطح زمین گسترده شده اند اما این فضاها به خوبی با برج های عمودی در ارتباط هستند. سازه برج ها ترکیبی است از عناصر عمودی از جنس چوب درخت صنوبر و بادبندهای خمیده فولادی. این ترکیب خاصیتی ارتجاعی به بنا می دهد که با توجه به اقلیم منطقه و طوفان های شدید از نکات مثبت در طراحی سازه به شمار می رود.

در واقع شاهکار پیانو نمودی از سنت این قوم در ساختمان سازی است و از آن جایی که امروزه معماری بومی و سنتی رفته رفته به فراموشی سپرده می شود، اثر وی با تکنولوژی روز بخشی از سنت و فرهنگ آنان را به نسل های بعدی منتقل خواهد نمود.

پروژه ژان ماری با طبیعت مانوس است؛ یعنی بدون حضور نور خورشید که لطافت ساختارهای چوبی را باز می تاباند، بدون صنوبر بلند و ستون مانند که معیاری برای ارتفاع پوسته های وسیع ساختمان محسوب می شود و بدون بادی که از میان این عناصر می وزد و انعطاف پذیری و استحکام چوب را یادآوری می نماید، شناخت و درک کامل مکان و فضای خلق شده در این پروژه، غیرممکن می شود.

کار با معماری سنتی دشوارتر از کار با معماری تاریخی است. معماری سنتی و بومی نفی تک ساختمان به منزله مونومان است. در پروژه مرکز فرهنگی تجیبائو که قرار بود سمبل استقلال قوم کاناک باشد، طبیعتا رجوع به سنت بومی پیش احتیاج مهمی بود.

معماری این قوم به کلبه های چوبی-پوشالی منحصر می شود و این خود محدودیتی بزرگ از نظر انتخاب الگویی برای تعبیر است. محدودیت دیگر بی دوام بودن این کلبه ها است. معماری بومی کاناک به وسیله تداوم یک شیوه ساختمان سازی تعیین حفظ می شود.

پاسخ پیانو به این مسئله نوعی معماری است که در آن تک بنا عرض اندام نمی نماید. تصویر مجموعه از دور یک نشان شاخص محیطی است که مکمل و متمایزنماینده منظره ساحل از دوردست است. این تصویر از ده سازه کلبه مانند در ابعاد مختلف به وجود آمده است. کل مرکز از سه بخش به وجود آمده است که هر بخش به مثابه یک دهکده بومی و مستقل است. سازماندهی پلان این بخش ها و فضاهای مدور آن ها نیز تداعی نماینده دهکده های اقوام کاناک است. روش ساختن سازه های کلبه مانند و مصالح به کار رفته در آن ها نیز از این فرهنگ الهام گرفته شده اند.

معرفی سایت پروژه (شبه جزیره نیوکالدونیا)

بین کشور فرانسه و همسایه بر سر مالکیت این جزیره اختلاف به وجود آمد و خاتمه این جزیره به فرانسه تعلق یافت. رئیس جمهوری فرانسه به منظور نشان دادن این که این جزیره اصالتا به فرانسه تعلق دارد تصمیم گرفت یک مجموعه فرهنگی احداث کند تا آداب و رسوم مردم بومی آنجا را که معروف به کاناک بودند به تمام دنیا نشان بدهد. محل قرارگیری پروژه را تاج جزیره انتخاب کردند و در اختیار آقای پیانو دادند.

از ویژگی های این سایت می توان به موارد زیر اشاره نمود:

- در یک طرف آب آرام و مطابق آن باد مطلوب و ملایم و در طرف دیگر آب خروشان را داریم که باد غالب را فراوری می نماید.

- وجود پوشش گیاهی که سازگار با بناهای جزیره است.

- وجود خانه های کاناکی با مصالح بومی.

- نماها

طرح پروژه از تپوگرافی منطقه استفاده نموده است و در طول یک ستون فقرات امتداد می یابد که تیغه تاج شبه جزیره را دنبال می نماید. جاده سبب انسجام مجموعه می شود. بناها در دو طرف در سه گروه ساختمان قرار دارند، بی آنکه تقارن خاصی داشته باشند. باغ هایی آن ها را از هم جدا می نماید.

ابنیه سنتی، گذشته از معانی سمبولیک، عملنمودهای تعیین، آئینی و اقلیمی نیز دارند. یکی از دهکده های مجموعه تجیبائو به نمایش های محلی و پایکوبی، دهکده دوم به فضای نمایشگاهی و سومی به دفاتر اداری اختصاص دارند. در طرح پیانو به این عملنمودها و روابط بین آن ها توجه شده است.

به این ترتیب سه دهکده ایجاد شده است که هرکدام جزیره ای است با کارکرد تعیین، با فضاهایی برای نمایش فرهنگ سنتی و معاصر کاناک.

هنر پیانو در تبدیل کردن سازه بومی به های تک- تک لایه ای

یکی از جلوه های اصلی این مجموعه، قدرت اجرایی به کار رفته از نظر صنعت گری برای ساخت آن ها است که ریشه در تمدن و فرهنگ منطقه دارد.

فرم سازه ای منتخب رنزو پیانو به خوبی قادر است با الگوها و شکل های تکیه گاه ها، بادبندها و سایر عناصر سازه ای تلفیق شود. سازه این ساختمان ها دو لایه است و خلا بین دو جداره، ابزاری ارزشمند برای خنک کردن و تهویه فضای داخلی محسوب می شود.

شبکه ای تنیده با بافتی ظریف، پوسته خارجی ساختمان ها را تشکیل می دهد و با ارتعاش هایی متغییر که در قسمت های مختلف فرق دارد. این پوسته خارجی ساختمان را پویاتر می نماید.

جواب مثبت پیانو به خانه های کاناک

نتایج به دست آمده فوق العاده قبل از ساعت این مجموعه، نشان دهنده پاسخ مثبت پیانو است برای به نمایش گذاشتن فرهنگ کاناک که در تمام منطقه نیوکالدونیا غالب است و نشان دهنده احتیاج و علاقه شدید او به باز اندیشی و برانگیختن فرهنگ انسانی به طور پیوسته و به شکل های مختلف است.

بعلاوه این پروژه بیان نماینده بینشی عمیق نسبت به امکانات و توانایی های معماری معاصر و چگونگی ترکیب آن با جزئیات و ریزه کاری های تمدن و فرهنگ بومی منطقه است. بعلاوه این پروژه قادر است علاوه بر تفکری گم شده در زمان، باز زنده سازی اندیشه های کهن یک قوم برای ایجاد رابطه با محیط طبیعی اطرافش را نیز به خوبی به تصویر بکشاند.

این بناها نه فقط تقلید صرف از صندوقچه های سنتی کاناک نیستند (نامی که به مسکن محلی داده شده) بلکه شکل خاص خودرا از روش ساختی اقتباس نموده اند که خاص منطقه اقیانوس آرام است ودر آن از تهویه طبیعی استفاده می شود. بنابراین این بنا یکی از نمونه های معماری پایدار نیز محسوب می شود.

مسئله اقلیم که به طور موازی با تحقیق درمورد ساختمان های سنتی و انجام آزمایش های پیشرفته بر ماکت هایی در ابعاد مختلف وخصوصاً آزمون تونل باد دنبال می شد مبنای این قرارداده شد: که از باد برای کنترل دمای دیوار دو جداره بیرونی و نیز تهویه طبیعی فضای داخل استفاده شود.

کمتر طراحی توانسته است به طور هم زمان به معماری و مسائل توسعه پایدار توجه کند. تهویه به وسیله وارد کردن جریان هوای خنک در بخش فوقانی بنا انجام می شود. صندوقچه ها طوری طراحی شده اند تا بادهایی راکه تقریبا همیشه از یک جهت می وزند دریافت نمایند و پیوسته دمای داخلی را طوری کاهش دهند که هوای گرم مدام تخلیه شود. بدیهی است که این سازه ها طوری طراحی شده اند که در برابر هر رخداد اقلیمی، به ویژه طوفان های گرمسیری تاب آورند.

بناهای کوچک تر رابطه ای نزدیک بامحیط طبیعی دوروبر خود ایجاد می نمایند. اهمیت دادن به منظره در کالدونیای تازه هنری است که پیوندی عمیق با فرهنگ کاناک دارد.

فضاهای طبیعی بین صندوقچه ها واطراف آن ها دقیقا به همان شیوه ای احیا و حفظ می شود که مردمان ملانزیائی به طور سنتی درحفاظت از محیط طبیعی خود به کار می برند. دراین روش مدرنیته، طبیعت و سنت باهم آشتی می نمایند.

بحث رسیدن به تعادل کمی از این کمی از آن نیست، بلکه هر بار یافتن راهی است که به اثری ختم می شود. پیانو یکی از معماران انگشت شماری است که از عهده این کاربرآمده و به همین جهت است که از بی سبک بودن سبکی تازه به وجودآورده است. آنچه آثار وی راپیوند می دهد سبک و فرایند فراوری فرم نیست. اینها عوامل روبنایی و متغیرهای معماری اند که امروزه در بسیاری ازموارد ثابت فرض می شوند.

در کارهای پیانو اصول ازلی معماری از قبیل توجه به طبیعت (به مثابه محیط طبیعی که پروژه در آن قرارمی گیرد، الهام از فرم های طبیعت، به کارگیری عناصر طبیعی نظیر گیاهان، آب و نور و استفاده ازمصالح طبیعی نظیر چوب وسنگ) توجه به سایت و رابطه انسان بامعماری و... بسیار مشهود است.

خلاقیت برای پیانو بدون قواعد معنی ندارد. تنها زمانی که قواعد به غلظت کافی برسد ایده پروژه خلق می شود. پیانو به ندرت چیزی را می سازد که از قبل می داند. اوبه دنبال ایده های ناشناخته ای برای پروژه های تازه خود می شود. پیانو در دفتر کارش که نام آن کارگاه معماری است باساختن صدها ماکت درمقیاس های مختلف وحتی اجزای بنا در مقیاس واقعی و آزمایش های مختلف نوری،صوتی وتونل باد تعیینات پروژه راکشف می نماید. بسیاری ازکارهای او به لحاظ فرم وجزئیات دارای آن چنان دقت وکمالی اند که گویی از تحول تدریجی سنت ساختمان سازی برآمده اند.

پیانو همیشه از راهکارهای کاملا اصیل و تکنولوژی و مصالح بسیار متنوع برای یافتن پاسخی مناسب برای مفروضات پروژه استفاده نموده است. برای او هدف نور است نه نوع خاصی از پنجره، هدف سبکی است نه نوع خاصی ازسازه. او در وجود خود هر سه شخصیت مخترع، هنرمند و صنعت گر را جمع نموده است. او از هرگونه راهکار ازقبل موجود پرهیز می نماید. حساسیت او به بحث فضا و مکان و معنی عمیق کاربری ها با لوئی کان،که پیانو دردهه 60 مدتی در دفترش کار نموده است، قابل قیاس است.